Η σημασία της ενσυναίσθησης στην ειδική αγωγή
“Να μπαίνεις στα παπούτσια του άλλου”, “να βλέπεις τον κόσμο μέσα απ’ τα μάτια του συνομιλητή σου”, αυτές θα μπορούσαν να ‘ναι κάποιες απαντήσεις στην ερώτηση “Τι είναι ενσυναίσθηση;”.
Στο βιβλίο του “Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών”, ο John Gottman αναφέρει πως η ενσυναίσθηση είναι “η ικανότητα να νιώθει κανείς τα συναισθήματα που βιώνει ένα άλλο άτομο, η ικανότητα να βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του άλλου και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα”. Τα καλά νέα είναι πως η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα η οποία καλλιεργείται και βελτιώνεται, τα λιγότερο καλά είναι πως ενώ φαίνεται κάτι απλό, χρειάζεται από μέρους μας συνειδητή εξάσκηση, χρόνο και “δουλειά” πρώτα απ’ όλα με τον εαυτό μας. Ωστόσο, κατανοώντας τα πολλάπλά οφέλη που μπορεί να έχει μια τέτοια στάση ζωής και προσέγγιση των πραγμάτων γενικότερα, αλλά και στον παιδαγωγικό μας ρόλο ειδικότερα, είναι βέβαιο πως αξίζει η προσπάθεια.
Πράγματι, πόσο πιο δημιουργική και αποτελεσματική θα ‘ταν η παιδαγωγική και θεραπευτική συνύπαρξη και αλληλεπίδραση μαθητών και ειδικών θεραπευτών αν οι τελευταίοι εμπνέονταν και λειτουργούσαν με ενσυναίσθηση; Και πόσο όμορφο παράδειγμα μίμησης και έμπνευσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν οι ίδιοι για τα παιδιά;
Προτού απαριθμήσουμε τα κυριότερα ψυχοσυναισθηματικά, παιδαγωγικά και κοινωνικά οφέλη της εφαρμογής της ενσυναίσθησης στην ειδική αγωγή, αξίζει να δούμε ένα παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης και επικοινωνίας μεταξύ παιδαγωγού και μαθητή:
Η Αναστασία πάει Γ’ δημοτικού & έχει διαγνωστεί με δυσλεξία, δεν της αρέσει καθόλου το σχολείο, νιώθει μοναξιά, διαθέτει χαμηλό αυτοσυναίσθημα, έχει μόνο δυο φίλες που κι αυτές μερικές φορές την κοροιδεύουν επειδή κάνει περίεργα γράμματα και δυσκολεύεται στην ανάγνωση..επίσης, αργεί πολύ να γράψει τις ασκήσεις από τον πίνακα, να κάνει αντιγραφή..
Πρόσφατα ξεκίνησε ειδικό παιδαγωγικό πρόγραμμα προκειμένου να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις μαθησιακές και λοιπές της δυσκολίες.
Ακολουθεί ένας υποθετικός διάλογος μεταξύ του ειδικού παιδαγωγού και της Αναστασίας κατά την πρώτη τους συνάντηση:
Αναστασία: Θα με βάλετε και σεις να γράφω και να διαβάζω; Δε θέλω! Δε μου αρέσει!
Ειδική Παιδαγωγός: Δε σου αρέσει ε; Η αλήθεια είναι πως & ‘γω κάποιες φορές βαριέμαι να γράφω και να διαβάζω..
Αναστασία: Αλήθεια;
Ειδική Παιδαγωγός: Αλήθεια!Να σε ρωτήσω, τι είναι αυτό που δε σου αρέσει δηλαδή όταν γράφεις και όταν διαβάζεις;
Αναστασία: ε…πολλά δε μου αρέσουν..που αργώ να γράψω και οι αλλοι στην τάξη έχουν τελειώσει ενώ εγώ γράφω ακόμη, που η δασκάλα μου λέι πως κάνω πολλά λάθη,που μπερδεύω τα γράμματα όταν διαβάζω και αργώ και γελάνε τα άλλα παιδιά…
Ειδική Παιδαγωγός: Ναι, καταλαβαίνω…ούτε εμένα θα μου άρεσε..θα θελες αν γινόταν να γράφεις καλυτερα και πιο γρήγορα;
Αναστασία: Ναι!Όπως οι συμμαθητές μου!..Αλλά όλο κάνω λάθη!..και η μαμά νευριάζει..
Ειδική Παιδαγωγός: Να σε ρωτήσω, αν σου έλεγα πως μπορούμε μαζί να μάθουμε κάποια ωραίο κόλπα για να διαβάζεις και να γράφεις καλύτερα και πως μπορούμε να παίζουμε κι όλας με τα γράμματα τις λέξεις και να κάνουμε κι άλλα παιχίδια, θα σου άρεσε;
Αναστασία: Δεν ξέρω..μπορεί..
Ειδική Παιδαγωγός: Ωραία!Πάμε να ξεκινήσουμε κι αν δεις κάτι που δε σου αρέσει θα μου το πεις, εντάξει;
Αναστασία: Εντάξει!
Ειδική Παιδαγωγός: Ξέρεις τι θα ‘θελα για αρχή; Να μου δείξεις εκείνες τις ωραίες ζωγραφιές που έχεις στον τόιχο! Εσύ τις έκανες;
Αναστασία: Ναι..Σας αρέσουν; Πάω να τις φέρω!..
Μια ενσυναισθητική λοιπόν παιδαγωγική και θεραπευτική προσέγγιση μπορεί εκτός των άλλων να:
