Η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού:10+1 τρόποι ενθάρρυνσής της!
Η επικοινωνία μεταξύ του γονέα και του παιδιού ξεκινάει από τις πρώτες στιγμές της γέννησης, μέσα από τη σωματική και οπτική επαφή, με τη αγκαλιά, τα χάδια και το βλέμμα της νέας μητέρας και του πατέρα προς το μωρό τους. Μάλιστα θα μπορούσε να ειπωθεί πως η ψυχοσυναισθηματική επικοινωνία ξεκινάει ακόμα και πριν τη γέννηση όταν οι μελλοντικοί γονείς αγγίζουν και χαϊδεύουν την κοιλιά της εγκύου ή του μιλάνε και το έμβρυο ανταποκρίνεται μέσω της κίνησης.
Κι έρχεται η στιγμή που ο νέος άνθρωπος καταφθάνει στη ζωή και εξελίσσσεται σταθερά και σταδικά μέσω της ωρίμανσης αλλά και με τη συνδρομή του περιβάλλοντος ολόπλευρα σε όλους τους τομείς, γνωστικό, κοινωνικό,γλωσσικά κλπ.
Η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού ακολουθεί μια εξελικτική πορεία, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όλες τις δεξιότητες που καλείται να κατακτήσει το βρέφος και στη συνέχεια το νήπιο. Οι άναρθρες φωνές, όπως το κλάμα και τα γουργουρίσματα των πρώτων μηνών, και τα “βαβίσματα” του βρέφους έρχονται να αντικατασταθούν γύρω στους 12 μήνες από τις πρώτες λέξεις με λειτουργικό και εννοιολογικό περιεχόμενο, όπως “μαμά”, “μπαμπά”, “γάλα”.
Είναι γεγονός πως οι γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού αποτελούν για τους γονείς πηγή μεγάλης χαράς και ικανοποίησης όταν ακολουθούν μια σταθερά ανοδική πορεία με το πέρασμα του χρόνου και έντονου συχνά άγχους και προβληματισμού όταν καθυστερεί η εμφάνισή τους ή υπολείπεται η ανάπτυξή τους.
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος του γονέα στην ενθάρρυνση και καλλιέργεια του προφορικού λόγου του παιδιού είναι ιδιαίτερα σημαντικός, κυρίως τα πρώτα χρόνια ζωής του.
Ας δούμε λοιπόν παρακάτω 11 τρόπους που μπορεί ο γονιός να συνεισφέρει στην γλωσσική ωρίμανση του παιδιού του:
1. “Τραγούδησέ μου!”: Ένας από τους πιο όμορφους ήχους, αν όχι ο πιο όμορφος για το βρέφος και το παιδί, είναι η φωνή της μητέρας του: παρέχει ασφάλεια και σιγουριά, καλλιεργεί τον μητρικό δεσμό και είναι ένα ισχυρό μέσο γνωστικής, ψυχοσυναισθηματικής και γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού. Όταν μάλιστα εκφράζεται με τη μορφή τραγουδιού,υπαρκτού ή αυτοσχέδιου, αποτελεί έναν όμορφο, αποτελεσματικό και ευχάριστο τρόπο επαφής του παιδιού με τον προφορικό λόγο.
2. “Πες μου τι κάνεις!”: Η καθημερινότητα στο σπίτι, αλλά και εκτός σπιτιού, προσφέρει πλήθος ερεθισμάτων και αφορμών για την γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Μπορεί το πρώτο διάστημα να μη μπορεί να σας το δείξει ή να το εκφράσει, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο πως θα του άρεσε πολύ να μοιραζόσασταν μαζί του τις πράξεις ή ακόμα και τις σκέψεις σας. Μιλήστε αυθόρμητα,με απλές αλλά όχι “μωρουδίστικες” λέξεις συνοδεύοντας ιδανικά τα λόγια σας από τις αντίστοιχες πράξεις και προσκαλώντας το παιδί να συμμετέχει κι εκείνο με τον τρόπο που μπορεί και φυσικά αν το επιθυμεί στις δραστηριότητες που κάνετε.
3. “Διάβασέ μου παραμύθια!”: “Μυείστε” από νωρίς το παιδί σας στον μαγικό κόσμο των παραμυθιών και θα του έχετε προσφέρει ένα πανέμορφο δώρο. Στο εμπόριο υπάρχει διαθέσιμη μια ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία παραμυθιών και βιβλίων για τους μικρούς αναγνώστες. Επιλέξτε βιβλία ανάλογα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντα του παιδιού, με όμορφη εικονογράφηση, ποικιλία χρωμάτων και εικόνων. Η ύπαρξη πολλών βιβλίων και παραμυθιών στο σπίτι δεν είναι από μόνη της σημαντική. Πιο σημαντικό είναι η ανάγνωση ενός παραμυθιού να αποτελεί μια ευχάριστη δραστηριότητα για το παιδί. Διαβάστε μαζί, συζητήστε αυθόρμητα τις εικόνες του παραμυθιού, φτιάξτε μια δικιά σας ιστορία, υποδυθείτε τους ήρωες και τα ζώα του παραμυθιού, ζωγραφίστε τους και περάστε όμορφα!
4. “Περιέγραψέ το!”: Ένα παιχνίδι, ένα ζώο, ένα αντικείμενο, ένα ρούχο μπορούν να είναι μια ωραία αφορμή για περιγραφή και εμπλουτισμό λεξιλογίου. Ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, κάντε ερωτήσεις και δώστε απαντήσεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά του αντικειμένου, το χρώμα του, τις ιδιότητές του, το σχήμα, τις διαστάσεις του και άλλα ή αντίστοιχα προτείνετε στο παιδί να κάνει ερωτήσεις και να απαντήσει το ίδιο ή εσείς. Ενδεικτικές ερωτήσεις μπορεί να είναι: “Τι χρώματα έχει;”, “Πότε το χρησιμοποιούμε;”, “Τι κάνουμε μ’ αυτό;”, “Είναι μεγάλο ή μικρό, ψηλό ή κοντό;”.
5. “Έλα να φτιάξουμε παρεούλες!”: Τα φρούτα και τα λαχανικά στο ψυγείο, η ντουλάπα με τα ρούχα, η βεράντα με τα διάφορα λουλούδια και φυτά, το ντουλάπι με τα κουζινικά, το καλάθι με τα παιχνίδια είναι μερικές μόνο από τις “παρέες”/ομάδες αντικειμένων που συναντάμε σε κάθε σπίτι. Επιλέξτε μαζί με το παιδί διάφορες ομάδες της προτίμησής σας -ιδανικά, ιδιώς αν τα παιδιά είναι μικρότερα από 4-5 ετών, ταυτίζοντας τις λέξεις με τα αντικείμενα- και ξεκινήστε! Υπαρχουν πολλές παραλλαγές αυτής της δραστηριότητας, όπως το να διαλέξετε 2 ομάδες και να κερδίσει εκείνος που θα βρει τις περισσότερες λέξεις, να ονοματίσετε εσείς ή το παιδί διαφορες λέξεις και ο συμπαίκτης να βρει την ομάδα στην οποία ανήκουν και άλλα.
6. “Ένα γράμμα, πολλές λέξεις!”: Ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό επίπεδο του παιδιού, διαλέξτε ένα γράμμα την φορά και βρείτε μαζί όσες περισσότερες λέξεις μπορείτε που ξεκινούν απ’ αυτό το γράμμα. Εναλλακτικά, ξεκινήστε να λέτε την αλφαβήτα και ζητήστε από το παιδί να σας σταματήσει σε κάποιο γράμμα ή κόψτε χαρτάκια με διάφορα γράμματα γραμμένα στο καθένα, γυρίστε τα ανάποδα ή βάλτε τα σε ένα κουτί και διαλέξτε εναλλάξ χαρτάκι λέγοντας μια ή περισσότερες λέξεις από το αντίστοιχο γράμμα.
7. “Ας παίξουμε θέατρο!”: Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια από τις πιο αγαπημένες δραστηριότητες της πλειοψηφίας των παιδιών. Γεμίστε ένα κουτί ή ένα μπαούλο με αντικείμενα που προσφέρονται για θετρικό παιχνίδι, όπως μαντήλια, καπέλα, κουζινικά, διάφορα ρούχα, πλαστικά ή ξύλινα φρούτα και λαχανικά και άλλα, λαμβάνοντας φυσικά υπόψην τα ενδιαφέροντα του παιδιού, και επισκεφτείτε το σε κάθε ευκαιρία. Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη και δώστε παράλληλα την ευκαιρία στο παιδί σας να πάρει πρωτοβουλίες αναφορικά με το “σενάριο” και τους “ρόλους”. Δημιουργήστε σύντομα σκετσάκια με απλούς διαλόγους,πάρτε για αρχή ιδέες από αγαπημένα παραμύθια ή δραστηριότητες εντός και εκτός σπιτιού όπως ψώνια στο μανάβικο, επίσκεψη στον γιατρό, μαγείρεμα κλπ και καλή διασκέδαση!
8. “Τι βλέπω στις εικόνες;”: Εικόνες από περιοδικά και παραμύθια, άλμπουμ με οικογενειακές φωτογραφίες αποτελούν ωραίες αφορμές για εξάσκηση του προφορικού λόγου του παιδιού. Σχολιάστε και κουβεντιάστε μαζί αυτό που βλέπετε, κάντε ερωτήσεις ή απαντήστε στις ερωτήσεις του παιδιού σχετικά με τα πρόσωπα, τα τοπία, τα ζώα και τα διάφορα αντικείμενα των εικόνων και φωτογραφιών. Στο τέλος μπορείτε να διαλέξετε τις εικόνες που σας άρεσαν περισσότερο και να διηγηθείτε μια φανταστική ιστορία!
9. “Έλα να μάθουμε το σώμα μας!”: Η αντίληψη του σώματος και των δυνατοτήτων του είναι μια διαδικασία που πραγματοποιείται σταδιακά από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες ζωής του βρέφους όταν, αντανακλαστικά αρχικά και εμπρόθετα στη συνέχεια, κινεί τα άνω και κάτω άκρα του. Τ’ αυτοσχέδια τραγουδάκια με τα μέρη του σώματος και οι ερωταπαντήσεις σχετικά με τη λειτουργία τους είναι δυο ενδεικτικές δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε με το παιδί. Επίσης, τα μέρη του σώματος είναι μια καλή ευκαιρία για εξοικείωση με διαφορες χωρικές έννοιες αλλά και για την καλλιέργεια του χωρικού προσανατολισμού. “Έλα να σηκώσουμε τα χέρια ψηλά!”, “Ας χτυπήσουμε τα χέρια κάτω στο πάτωμα!”, “Θες να πιάσουμε με το δεξί μας χέρι το αριστερό μας αυτί;” και άλλες παραλλαγές συνοδευόμενες από μουσική μπορεί να αποτελέσουν ευχάριστες δραστηριότητες για το παιδί.
10. “Χρώματα & σχήματα!”: Η αντίληψη και η επαφή με τα χρώματα και τα σχήματα είναι μια από τις πρωταρχικές γνωστικές δεξιότητες του παιδιού. Ξεκινήστε με τα βασικά χρώματα και σχήματα και κάντε αμέτρητους συνδυασμούς γλωσσικών δραστηριοτήτων! Για παράδειγμα, προτείνετε στο παιδί να βρείτε παρέα ή να ανακαλύψει μόνο του αντικείμενα στο σπίτι που έχουν ένα ή δυο συγκεκριμένα χρώματα ή/και σχήματα. Αν του αρέσει η ζωγραφική δημιουργήστε σχέδια στο χαρτί με χρώματα και σχήματα των οποίων η ποσότητα θα αυξάνεται προοδευτικά ονοματίζοντάς τα σε ταυτόχρονο χρόνο. Μια άλλη δραστηριότητα που καλλιεργεί παράλληλα και την μνήμη είναι να επιλέξετε κάποια αγαπημένα παιχνίδια και οικεία στο παιδί αντικείμενα και χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή με αυτά να προσπαθείτε μέσω της περιγραφής του σχήματος και του χρώματός του να βρείτε ποιά είναι.
11. “Πες μου το αντίθετο!”: Κάντε γλωσσικά παιχνίδια με ζευγαράκια αντίθετων λέξεων είτε προφορικά, είτε γράφοντας λέξεις σε χαρτάκια και ψάχνοντας το αντίθετό τους. Μπορείτε ακόμα να δημιουργήσετε προτάσεις ή ακόμα και μικρές ιστορίες με ζευγάρια αντίθετων λέξεων. Φυσικά, το επίπεδο των λέξεων είναι πάντα ανάλογο της ηλικλιας και του γνωστικού επιπέδου του παιδιού. Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας προτιμήστε λέξεις που αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένες έννοιες, εύκολα και άμεσα κατανοητές απ’ το παιδί, όπως “μεγάλο -μικρό”, ψηλό-κοντό”, “γρήγορο-αργό” και άλλες, οι οποίες μπορούν να συνοδεύονται από αντίστοιχες κινήσεις του σώματος καθώς τις αναφέρουμε.
Η ανάγνωση παραμυθιων στα παιδιά είναι πολυ ευεργετική για την γλωσσική καλλιέργεια τους.
Δειτε παρακάτω ένα παιδικό παραμυθι κατάλληλο για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας:
http://www.bookstars.gr/User/BookDetails.aspx?Id=5buTeBJYhjaDpScWbxux/w==&CId=R+00ucPulMg=
