Πώς μιλάμε στα παιδιά για τον πόλεμο;
Τι είναι ο πρόσφυγας; Ποιοι είναι οι κακοί ; Γιατί μαζεύουμε τρόφιμα στο σχολείο; Θα έρθει κι εδώ ο πόλεμος; Πότε θα τελειώσει;
Σε αυτές και άλλες παρόμοιες ερωτήσεις καλούνται να απαντήσουν τις τελευταίες μέρες οι γονείς παιδιών, μικρότερης και μεγαλύτερης ηλικίας, με αφορμή τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που βρίσκεται σε εξέλιξη τις τελευταίες εβδομάδες.
Ερωτήσεις των οποιών οι απαντήσεις είναι δύσκολες, δυσάρεστες, άβολες, πολύπλοκες ή ακόμα και άγνωστες.
Παράλληλα, το αίσθημα της ανασφάλειας και της απώλειας της κανονικότητας που έφερε μαζί της η πανδημία παραμένει, δύο χρόνια μετά, άλλοτε στην πρώτη γραμμή, άλλοτε στο προσκήνιο, για όλους μας, ενήλικες και παιδιά. Το γεγονός αυτό καθιστά την όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμη και αποτελεσματική διαχείριση στρεσογόνων καταστάσεων, όπως είναι ένας πόλεμος, ακόμα πιο σημαντική.
Ας εστιάσουμε λοιπόν παρακάτω σε κάποια βασικά σημεία που πιθανόν να φανούν χρήσιμα στους γονείς σε περιόδους που πυροδοτούν έντονα αισθήματα άγχους και ανασφάλειας, όπως είναι στην περίπτωσή μας, το ξέσπασμα ενός πολέμου σε μια γειτονική χώρα.
- Δεν πειράζει αν δεν έχουμε συγκεκριμένες απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις των παιδιών. Μπορεί να είναι βοηθητικό και ανακουφιστικό για πολλούς από εμάς να θυμόμαστε ότι δε χρειάζεται να έχουμε ανα πάσα στιγμή διαθέσιμες απαντήσεις για όλες τις ερωτήσεις που είναι πιθανόν να μας κάνουν τα παιδιά αυτές τις μέρες. Εξάλλου, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση, ενώ, μια ειλίκρινής απόκριση, όπως « Δεν ξέρω πότε θα τελειώσει ο πόλεμος. Ίσως σε λίγο καιρό, ίσως να κρατήσει κι άλλο. Όρισμένα γεγονότα δεν ξέρουμε πόσο θα κρατήσσουν, έτσι συμβαίνει κάποιες φορές», είναι σίγουρα προτιμότερη από μία απάντηση που ίσως καθησυχάσει προσωρινά τα παιδιά, αλλά δεν είναι ειλικρινής και είναι θέμα χρόνου μέχρι να αποκαλυφθεί.
- Αυτό που κρύβεται πίσω από την ερώτηση μπορεί να είναι πιο σημαντικό από την ίδια την ερώτηση. Το να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι έχει προκαλέσει την ερώτηση του παιδιού ίσως δεν είναι πάντα εύκολο ή προφανές, αλλά μπορεί να μας βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη ανταπόκρισή μας. Έτσι λοιπόν μια ερώτηση μπορεί να κρύβει, μεταξύ άλλων, απορία, περιέργεια, φόβο, ανάγκη επιβεβαίωσης. Επιπρόσθετα, η συχνότητα των ερωτήσεων, το ύφος του παιδιού αλλά και η μη λεκτική του επικοινωνία κατα τη διάρκεια της συζήτησης, είναι δυνατόν να μας προσφέρουν επιπλέον πληροφορίες.
- Προσπαθούμε να δίνουμε απαντήσεις σε ό,τι μας έχει ερωτηθεί και λαμβάνοντας υπόψην την ηλικία του παιδιού. Είναι φυσικό, κάποιες φορές, να παρασυρόμαστε, κι ενώ η ερώτηση του παιδιού έχει απαντηθεί, εμείς συνεχίζουμε να του παρέχουμε πληροφορίες. Κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητα κάτι μη επιθυμητό σε άλλες περιπτώσεις. Αναφορικά όμως με το συγκεκριμένο θέμα, και γενικότερα σε γεγονότα που ενέχουν την απώλεια και τον θάνατο, καλό είναι να προσέχουμε και να απαντάμε σε αυτό που μας ρωταεί κάθε φορα το παιδί, με λόγια απλά και όσο το δυνατον ξεκάθαρα. Φυσικά, αλλιώς θα μιλήσουμε σε ένα μικρό παιδί και διαφορετικά σε έναν έφηβο. Και αυτό όχι μόνο γιατί βρίσκονται σε διαφορετικό αναπτυξιακό στάδιο και οι ανάγκες τους επίσης διαφοροποιούνται , αλλά και γιατί άλλου είδους πρόσβαση στα ΜΜΕ, το διαδίκτυο και τα μεσα κοινωνικής δικτύωσης έχει ένα παιδί και άλλη ένας έφηβος, τόσο ποιοτικά, όσο και ποσοτικά.
- Μειώνουμε όσο το δυνατόν στο ελάχιστο τις συζητήσεις μεταξύ ενηλίκων σχετικά με τον πόλεμο, καθώς και την προβολή εικόνων και ειδήσεων αναφορικά με το θέμα, όσο τα παιδιά βρίσκονται στο σπίτι, ακόμα κι αν είναι στο δωμάτιό τους. Πιθανόν η ανάγκη μας για ενημέρωση να είναι μεγάλη, ωστόσο, μειώνοντας και οριοθετώντας την χρονικά και χωρικά, προστατεύουμε τελικά, όχι μόνο τα παιδιά μας από την έκθεση σε εικόνες και γεγονότα τα οποία δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν και μπορεί, ιδίως αν είναι επαναλαμβανόμενα, να επιβαρρύνουν την ψυχική τους υγεία, αλλά κι εμάς.
- Σε μια πραγματικότητα στην οποία σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να κυριαρχεί η ανασφάλεια, ο φόβος και η έλλειψη σταθερότητας σε πολλούς τομείς της ζωής μας, αξίζει οι γονείς να εκφράζουμε σε κάθε ευκαιρία συναισθήματα και πράξεις αγάπης και ασφάλειας . Ένα οικογενειακό κλίμα σταθερότητας, ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας, παροχή καθημερινών ρουτινών που πλαισιώνουν και παρέχουν αισθήματα ασφάλειας και σταθερότητας στα παιδιά, καθώς και δραστηριότητες που εκτονώνουν και ευχαριστούν τα παιδιά και τους γονείς, βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση.
